Jak wyglądają tegoroczne warszawskie Groby Pańskie?

Tryptykiem paschalnym nazywa proboszcz katedry ks. Bogdan Bartołd Grób Pański w archikatedrze. Trzy obrazy Norwega Hakona Gullwaga przedstawiają Ukrzyżowanie, Zwycięskiego Baranka Paschalnego i Zmartwychwstanie. -  Ukrzyżowanie to scena Męki Pańskiej, Baranek - to symbol ofiary, na końcu zaś jest Zmartwychwstanie niosące nadzieję życia. W tym zawiera się cała prawda chrześcijaństwa - mówi ks Bartołd.

Obraz Ukrzyżowania porusza ekspresją. Tak jak i inne płótna Gullwaga wyraźnie nawiązuje do tradycji tablicowego malarstwa gotyckiego. Chrystusa  podnoszą na krzyżu okrutne, bezkształtne postaci. - Od razu widać, że dobro krzyżowane jest tu przez zło - zauważa ks Bartołd. Z kolei obraz Zmartwychwstania to na pozór klasyczne, średniowieczne przedstawienie Chrystusa wychodzącego z grobowca. Towarzyszą mu jednak fragmenty niejako rozbitej Stajenki Betlejemskiej.

Kompozycji towarzyszy umieszczony w pobliżu obraz tego samego autora przedstawiający Ostatnią Wieczerzę w chwili gdy Chrystus oznajmia apostołom, ze jeden z nich go zdradzi.

Na pierwszym planie leżą w piasku kamienne tablice Dziesięciorga Przykazań. Odciśnięte na nich ślady butów wskazują, że ktoś zdeptał prawo dane przez Boga człowiekowi. Za tablicami znajduje się pieczara grobowa z wizerunkiem martwego Chrystusa i umieszczonym nad nim cytatem z Księgi Jeremiasza: 'Odwrócili się plecami, a nie twarzą'.

- Te słowa odnoszą się do ludzi, którzy podeptali tablice. Nie chcieli iść drogą, którą wyznaczył im Chrystus. Odwrócili się od niego, bo współczesny świat oferuje im coś innego: pieniądze, władzę, sukces, wyścig szczurów w korporacjach - mówi ks. Jacek Siekierski, rektor kościoła św. Anny, wskazując na rozpiętą w tle wielką tkaninę, na której niebieskie światło wydobywa z mroku zarysy odwróconych postaci. - Ci ludzie idą w ciemność, ale mogą jeszcze wrócić - zaznacza duchowny.

Kształt grobu wymyślił ks. Siekierski. Zainspirował go czytany podczas Mszy 12 marca tekst z Księgi Jeremiasza. Wizję zmaterializowali wykładowcy i studenci ASP: prof. Joanna Stefańska, dr Sylwester Piędziejewski (malowidło na płótnie), Anna Stefańska (fotografia przedstawiająca Chrystusa w grobie, do której zapozował student).

- Tak realistycznie przedstawiony Chrystus uświadamia nam, że to chodzi o nasze umieranie i nasze zmartwychwstanie - podkreśla ksiądz rektor.

Do Grobu Pańskiego prowadzi wyboista kamienista ścieżka. Symbolizuje ziemską rzeczywistość. Na wprost drogi leży Chrystus przykryty całunem z wypisanym cytatem Apokalipsy św. Jana: 'Ja jestem zmartwychwstaniem i życiem'. Tu ziemska ścieżka zmienia się w niebiański kobierzec z kwiatów prowadzący do monstrancji, z której po szklanej tafli spływa Woda Życia.

- Chcąc tu dotrzeć musimy przejść przez Chrystusa. Przez jego śmierć przechodzimy do życia - tłumaczy symbolikę Grobu Pańskiego jego autorka Elżbieta Nehring, architekt i architekt wnętrz, członkini Grupy Odnowi w Duchu Świętym z kościoła św. Marcina. - W dzisiejszych czasach życie jest źle traktowane. Zajmujemy się głupotami, nie wiemy jak żyć, boimy się śmierci. Ludzie popadają w depresję, nie widzą sensu istnienia. Nie mają wiary. Sens życia przywraca wiara w Zmartwychwstanie - podkreśla projektantka.

Rozsypany na posadzce piasek odtwarza fragment pustyni. Z lewej strony, w klatce z metalowych prętów, stoi uwięziona postać. Nie ma stóp, dłoni, ani głowy. Widać właściwie tylko sam strój, w który jest ubrana. To kombinezon w jaskrawym pomarańczowym kolorze.  Z prawej strony identyczna postać klęczy na piasku. Symbolika jest oczywista: takie kombinezony wkładają swoim ofiarom dżihadyści z tzw. Państwa Islamskiego (ISIS) w Syrii i Iraku. Oprawcy krzyżują, wieszają i rozstrzeliwują zakładników, albo - jak w przypadku amerykańskiego fotoreportera Jamesa Foleya - obcinają im głowy. Egzekucje filmują, a nagrania publikują w internecie. Osoby zamordowane przez terrorystów stają się męczennikami naszych czasów. Ich męka bliska jest cierpieniu i śmierci Chrystusa. By podkreślić ten związek, umieszczone w Grobie Pańskim ciało Jezusa na katafalku przykryto do połowy pomarańczową tkaniną.

Od kilku lat Groby Pańskie w kościele Wizytek należą do najbardziej frapujących w Warszawie. To w dużym stopniu zasługa

Pawła Sosnowskiego, właściciela galerii Propaganda, który jest koordynatorem koncepcji Grobu Pańskiego. Groby te projektują znakomici artyści. W tym roku to grafik Marek Jaromski.

Grób wykonany jest technika graficzną. Widzimy trzy płyty nagrobne powstałe z papieru. Pomalowane na szaro na pierwszy rzut oka przypominają płyty z metalu. Na środkowej spoczywa postać Chrystusa owiniętego w całun. Nad grobem na białej tkaninie wisi kolaż z grafik na bibułkach japońskich. W polu środkowym oglądamy autorska interpretacje chusty św. Weroniki. Wokół niej unoszą się dusze czyśćcowe. Od tyłu, przez japońska bibułkę przebija się światło

-Na rezurekcję  Grób Chrystusa zastąpiony będzie tkaniną z aniołami głoszącymi radosną wieść o Zmartwychwstaniu. To oczywiście są wszystko umowne, autorskie środki wyrazu. Nie takie oczywiste w odbiorze dla współczesnego człowieka, który do każdej rzeczy oczekuje instrukcji - mówi Paweł Sosnowski. Warto też zwrócić uwagę na ciemnię. Zdobi ją pokazywane raz na kilkadziesiąt lat zabytkowe antepedium (czyli bogato dekorowana zasłona ołtarza ) oraz nie znana dotąd barokowa figura Chrystusa odnaleziona przez siostry w zakamarkach klasztoru.

Co najmniej do kilku wydarzeń zdaje się odnosić symbolika Grobu Pańskiego w kościele św. Krzyża. Jednoznacznie odbierane jest dosłowne nawiązanie do 5 rocznicy katastrofy smoleńskiej. Kawałki pogiętych elementów kadłuba samolotu z nazwiskami zabitych oraz pogięte klepsydry nie budzą żadnych wątpliwości. Na jednej z nich widnieje napis: 'Zginęli tragicznie 10 kwietnia 2010 r. Pod Smoleńskiej oddali swe życie służbie ojczyźnie chcąc złożyć hołd ofiarom zbrodni katyńskiej'. Do 10 rocznicy śmierci Jana Pawła II nawiązuje z kolej rozłupany krzyż - przypominający miniaturę tego jaki stanął w 1979 r, na ówczesnym placu Zwycięstwa (dziś Piłsudskiego) podczas pierwszej mszy papieskiej w Polsce.

Ale w grobie można się doszukać też innych, aktualnych aluzji. Ryngraf z datami powstań narodowych 1830  i 1863 oraz herbem Rzeczypospolitej zawierającym koronnego Orła, litewska Pogoń i  ukraińskiego Archanioła Michała - zdaje się odnosić do zagrożenia rosyjskiego wiszącego nad Ukraina, Litwa i Polską

'Oto Drzewo Życia' - głosi napis na Grobie Pańskim w kościele Franciszkanów. Na pierwszym planie leży Chrystus wśród białych kwiatów. Za nim wyrasta ściana z wyciętym wewnątrz krzyżem. Widać przez niego obsypane kwiatami drzewo, od którego bije blask.
- Jest to nawiązanie do Rajskiego Ogrodu i Drzewa Życia, ale też grzechu pierwszych rodziców i ich nieposłuszeństwa wobec Boga. Tak jak w raju, wszystko kwitło, ale gdy ludzie stąd odeszli bujną roślinność zastąpiła pustynia. Drogą naprawy dla ich grzechu jest Krzyż Chrystusa - wyjaśnia symbolikę grobu ojciec gwardian Marek Sykuła. - Krzyż jest źródłem życia i światła.
Zwraca uwagę, że pnąca się gałązka z kwiatami to motyw ikonografii obecna od średniowiecza. Autorami Grobu Pańskiego są plastyczka Ewa Gnatkowska i franciszkanin ojciec Marian Jarząbek.