Dziś w Warszawie, a także w innych polskich miastach, odbywają się uroczystości związane z rocznicą powstania w getcie. Główne obchody oficjalne odbywają się przed pomnikiem Bohaterów Getta z udziałem prezydentów Polski, Niemiec i Izraela. Szereg wydarzeń przygotowało Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Są też uroczystości niezależne, czyli przemarsz pod pomnik Umschlagplatz. A od rana grupy wolontariuszy rozdają w mieście papierowe żonkile - symbole pamięci o wydarzeniach sprzed 80 lat. Zapraszamy do naszej relacji. Uroczyści śledzą nasza dziennikarka Katarzyna Jaroch, oraz dziennikarze Aleksander Sławiński i Wojciech Podgórski.
Pokaż od:
19 kwietnia 14:35

Na tym kończymy naszą relację. 

19 kwietnia 14:33

W tym samym czasie w liceum francuskim w Warszawie na Saskiej Kępie odsłonięto mural przedstawiający Alinę Margolis-Edelman, która wydostała się z warszawskiego getta wraz z mężem Markiem Edelmanem, jednym z przywódców powstania. Po wojnie skończyła medycynę, mieszkała w Paryżu, gdzie była działaczką francuskiej grupy Lekarze bez granic. W Polsce założyła fundację Dzieciom Siłę, która pomagała tysiącom dzieci na całym świecie.

Odsłonięcie muralu w hołdzie Alinie Margolis-Edelman w Warszawie.
Odsłonięcie muralu w hołdzie Alinie Margolis-Edelman w Warszawie. Fot. Dawid Żuchowicz / Agencja Wyborcza.pl

Mural stworzyli uczniowie liceum i dzieci z przedszkola nr 292 przy ul. Walecznych pod okiem artysty Dariusza Paczkowskiego. - Alina uczyła nas, by widzieć więcej niż koniec własnego nosa. Zostawiła w nas wielki niepokój, bo codziennie musimy być solidarni z innymi - mówiła podczas uroczystości przyjaciółka Aliny Margolis.

Odsłonięcie muralu w hołdzie Alinie Margolis-Edelman w Warszawie.
Odsłonięcie muralu w hołdzie Alinie Margolis-Edelman w Warszawie. Fot. Dawid Żuchowicz / Agencja Wyborcza.pl

- Na muralu pani Alina ma różowe okulary. To pomysł nas, uczniów, bo mimo doświadczeń, pani Alina była optymistką i widziała świat w różowych barwach. Była aniołem, który wyszedł z piekła, żeby uchylić nieba tysiącom dzieci - mówiła podczas oficjalnego odsłonięcia muralu uczennica liceum.

Odsłonięcie muralu w hołdzie Alinie Margolis-Edelman w Warszawie.
Odsłonięcie muralu w hołdzie Alinie Margolis-Edelman w Warszawie. Fot. Dawid Żuchowicz / Agencja Wyborcza.pl

Na uroczystość przyjechała też z Francji córka Aliny i Marka Edelmanów, Anna, która podziękowała za docenienie pracy jej matki. - Do tej pory wszystkie pochwały szły na konto mojego ojca. Dopiero od paru lat moja mama zyskuje trochę tego uznania, które ma mój ojciec. Mama była skromna, działała w cieniu i była skuteczna. Robiła zawsze to, co uważała za ważne. Dziękuję licealistom i dzieciom, że się zaangażowały, bo to świetnie, że dla nich ważne są wartości, które były zawsze z moją matką.

19 kwietnia 14:24

Oficjalne obchody się zakończyły

Oficjalne obchody właśnie się skończyły, ostatnim punktem było złożenie wieńców pod pomnikiem Bohaterów Getta. 

19 kwietnia 14:22

Po dzisiejszych uroczystościach na pewno wrócą pytania, dlaczego odbywały się obchody oficjalne i nieoficjalne. Najlepiej oddała to rozmowa uczestniczek obchodów nieoficjalnych. - To koszmar, że dwie uroczystości odbywają się w tym samym czasie. Szkoda, że oddaliśmy ten dzień politykom - powiedziały w rozmowie trzy kobiety. 

19 kwietnia 14:10

Pod pomnikiem Bohaterów Getta odmówiono modlitwę ekumeniczną. Udział wzięli duchowni judaistycznych oraz katolickich, prawosławnych i protestanckich.

19 kwietnia 13:56

Prezydent Warszawy: To miasto było skazane na śmierć

Jako kolejny przemawia prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski: - Moja mama opowiadała mi o tym, jak dzielnica, gdzie dziś stoimy tętniła życiem. Wychowałem się w domu na rogu ulic Freta i Franciszkańskiej, którego podwórko w czasie okupacji było przedzielone murem getta. To jest nasza warszawska historia. Niemcy wtedy wyrwali nam serce - mówi, odwołując się do słów we współczesnej gwarze warszawskiej pochodzących z jidysz: "ferajna", "rejwach", "blichtr". - Polacy są wychowani na wierszach żydowskich poetów Tuwima i Brzechwy, a gdy jesteśmy za granicą i szukamy swojskich smaków, możemy iść do restauracji żydowskiej, bo jest tak podobna. 

I pyta: - Dlaczego powstania wybuchły w Warszawie? Bo to jest nasz, warszawski niepokorny duch. To miasto było skazane na śmierć.

Prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski.
Prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski. Fot. Kuba Atys / Agencja Wyborcza.pl

I dodał składając deklarację: - Codziennie tęsknimy za naszymi braćmi i siostrami. W Warszawie nie będzie miejsca na tolerancję i antysemityzm. 

19 kwietnia 13:47

W tym czasie pod pomnikiem Umschlagplatz trwa odczytywanie wspomnień z getta warszawskiego. Może je odczytać – z przygotowanych kartek – każdy chętny.

19 kwietnia 13:44

Prezydent Niemiec: My także wyciągnęliśmy lekcję

Niemiecki prezydent nawiązał przy okazji do wojny w Ukrainie: - Władimira Putin pogwałcił wartości demokracji, pogwałcił przykazanie "Nigdy więcej wojnie". Wy, Polacy wiecie, ile kosztuje walka o wolność. Ale my także wyciągnęliśmy lekcje. Nasze liberalne demokracje zbliżyły się do siebie, a my będziemy stać przy Ukrainie – zadeklarował.

A swoje przemówienie zakończył słowami: - Stoję tu przed państwem, przed pomnikiem bohaterów getta, czując odpowiedzialność za to, co się stało. Ale także za naszą wspólną przyszłość.

Prezydent Republiki Federalnej Niemiec Frank-Walter Steinmeier.
Prezydent Republiki Federalnej Niemiec Frank-Walter Steinmeier. Fot. Kuba Atys / Agencja Wyborcza.pl

19 kwietnia 13:35

Na mównicy prezydent Niemiec Frank-Walter Steinmeier. W swoim wystąpieniu nawiązuje do postaci dwóch osób, które przeżyły getto - Marka Edelmana i Racheli Auerbach: - On opisywał piekło getta Polakom, ona wyjechała do Izraela. Wspólnie dbali o to, byśmy nigdy nie zapomnieli.- mówi.

Wspomina także inne niemieckie zbrodnie, nie tylko te związane z gettem: - Niemcy atakując Wieluń w 1939 roku zaczęli barbarzyńską wojnę, która na wschodzie zamieniła się w wojnę na wyniszczenie. Zginęło w niej wiele milionów Żydów, ale także Polaków - kontynuuje.

- Nasze kraje - Izrael, Niemcy i Polskę - łączy dziś przyjaźń. To cudowne dzieło ludzi, którzy podali sobie ręce na rzecz wspólnej przyszłości. Dziś łączą nas wartości demokracji, prawa międzynarodowego.

19 kwietnia 13:23

Tymczasem na obchodach nieoficjalnych trwa składanie kwiatów przy pomniku Umschlagplatz, w miejscu rampy kolejowej przy ulicy Stawki 4/6. To tutaj gromadzeni byli Żydzi z warszawskiego getta przed ich wywiezieniem do obozów zagłady. To ostatni punkt tych uroczystości. - Lubimy przechodzić tą trasą powoli, zatrzymując się na moment przy każdym kamieniu pamięci - mówi mi starsze małżeństwo.

19 kwietnia 13:20

Prezydent Andrzej Duda przemawiający w czasie oficjalnych obchodów rocznicy. 

Prezydent Andrzej Duda przemawia podczas obchodów 80. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim.
Prezydent Andrzej Duda przemawia podczas obchodów 80. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim. Fot. Kuba Atys / Agencja Wyborcza.pl

Kartki z imionami ofiar powstania. 

Obchody 80. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim.
Obchody 80. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim. Fot. Kuba Atys / Agencja Wyborcza.pl

19 kwietnia 13:15

Wspomnienie sprzed nieco ponad godziny: 

19 kwietnia 13:12
19 kwietnia 13:09

Nieoficjalne obchody rocznicy powstania w obiektywie naszych fotoreporterów

Nieoficjalne obchody 80. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim.
Nieoficjalne obchody 80. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim. Fot. Jacek Marczewski / Agencja Wyborcza.pl

Nieoficjalne obchody 80. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim.
Nieoficjalne obchody 80. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim. Fot. Jacek Marczewski / Agencja Wyborcza.pl

Nieoficjalne obchody 80. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim.
Nieoficjalne obchody 80. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim. Fot. Jacek Marczewski / Agencja Wyborcza.pl

Nieoficjalne obchody 80. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim.
Nieoficjalne obchody 80. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim. Fot. Jacek Marczewski / Agencja Wyborcza.pl

19 kwietnia 13:05

Prezydent Izraela: Im większe zagrożenie, tym większa siła

Na uroczystościach pod pomnikiem Bohaterów Getta przemawia prezydent Izraela Icchak Herzog

Pamięć o Zagładzie nie jest relatywna. Istniało zło i dobro - przypomniał. - Moi najdrożsi, ci, którzy przeżyli zagładę. Dziś należy wspominać bohaterstwo, uczyć się odpowiedzialności. Pamiętamy, że im większe jest zagrożenie, tym większa jest wspólna siła. Trzeba uświęcać pamięć zamordowanych, uczyć się z wniosków jakie wyciągnęliśmy z katastrofy, sprzeciwiać przejawom antysemityzmu i rasizmu - mówił prezydent.

Prezydent Izraela Isaac Herzog.
Prezydent Izraela Isaac Herzog. Fot. Kuba Atys / Agencja Wyborcza.pl

19 kwietnia 13:04
19 kwietnia 13:02

Dzisiejsza rocznica będzie wspominana na pewno nie tylko w Polsce. 

19 kwietnia 13:01

Prezydent Duda: Powstanie symbolem odwagi i determinacji

Prezydent Duda: - Powstanie jest dla mnie, prezydenta Rzeczypospolitej, przede wszystkim symbolem odwagi, męstwa, absolutnej determinacji. Pytanie kto inspirował bojowników z getta? Na pewno wspominali starożytnych żydowskich bohaterach, Mahabeuszach, obrońcach Masady. Ale pamiętali też o bohaterach, których znali ze szkoły. O Ordonie, o którym pisał Mickiewicz, o Wołodyjowskim, który wolał zginąć niż się poddać, o którym pisał Sienkiewicz. Oni oddawali życie za wolność, ale także za wolną Polskę. Ich bracia i ojcowie ginęli walcząc w 1920 i 1939 roku - mówił Duda, wskazując, że to właśnie polska kultura i doświadczenie walki budowało ich rękami państwo Izrael. Cześć i chwała bohaterom, cześć i chwała powstańcom getta warszawskiego. Niech każdy tu w Polsce i najmniejszym zakątku pamięta. Każdy kto sieje nienawiść, kto depce po grobach drugiego człowiek, depcze groby także wszystkim tym, którzy pomagali prześladowanym depcze groby sprawiedliwych wśród narodów świata. Cześć i chwała bohaterom, Wieczna pamięć pomordowanym i poległym - zakończył prezydent Duda

19 kwietnia 12:48

Po godz. 12.30 kilkuset uczestników nieoficjalnych obchodów powoli ruszyło ze skweru, na którym się zgromadził. Zatrzymali się jednak kilkadziesiąt kroków dalej, przy bunkrze Anielewicza, jednego z bohaterów powstanie w getcie. Chór ponownie rozpoczął śpiew, a część osób w ciszy złożyła kwiaty przy kamieniu pamięci oraz kopcu.

Nieoficjalne - bez udziału oficjeli - obchody 80. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim
Nieoficjalne - bez udziału oficjeli - obchody 80. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim Wojciech Podgórski

Nieoficjalne - bez udziału oficjeli - obchody 80. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim
Nieoficjalne - bez udziału oficjeli - obchody 80. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim Wojciech Podgórski

Aktorzy Maja Komorowska (na zdjęciu poniżej, obok Janusz Onyszkiewicz) i Józef Duriasz recytują wiersze. Uczestnicy nie kryją wzruszenia.

Nieoficjalne obchody 80. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim.
Nieoficjalne obchody 80. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim. Fot. Jacek Marczewski / Agencja Wyborcza.pl

19 kwietnia 12:37

Przemawia Andrzej Duda.

Fot. Kuba Atys / Agencja Wyborcza.pl