'Jakieś dwa lata temu, po raz pierwszy udało mi się sfotografować Zakłady Mechaniczne Ursus. Później byłem tam jeszcze kilka razy, zrobić jakieś pojedyncze zdjęcia np. z dachu budynku modelarni lub jakieś fotki w istniejących jeszcze wtedy halach. Teraz budynek modelarni jeszcze stoi, ale legendarnych hal już nie ma, szkoda, bo były bardzo fotogeniczne i wiele osób lubiło robić w nich zdjęcia.' - pisze na blogu Szary Burek.
Zakłady Mechaniczne 'Ursus' odegrały ważną rolę w historii polskiego przemysłu. Firmę założyło w 1893 roku siedmiu warszawskich przedsiębiorców, inwestując w to posag swych córek. Wkrótce produkcję armatury dla przemysłu spożywczego i branży ciepłowniczej rozszerzono o montaż silników spalinowych.
W 1905 roku znak 'P7P', nawiązujący nazwą do kapitału założycielskiego, zastąpiono nazwą 'Ursus'. Po I wojnie światowej fabryka jako pierwsza w Polsce uruchomiła produkcję traktorów. Jednocześnie współpracowała z wojskiem, remontując samochody i wytwarzając podzespoły m.in. do karabinów maszynowych. W 1923 r. wygrała przetarg na dostawy samochodów półciężarowych i ciężarowych dla armii. Ten fakt przesądził o budowie nowego kompleksu fabrycznego pod Warszawą blisko linii kolejowej. Jego projekt powstał w pracowni architektów Franciszka Lilpopa i Karola Jankowskiego, a budowę ukończono w 1927 roku.
Kompleks ukształtowano jako dwie rozdzielone administracyjnie i terenowo jednostki: Fabrykę Metalurgiczną (część zachodnia) oraz Fabrykę Samochodów (część wschodnia). W 1930 r. fabrykę upaństwowiono i włączono do Państwowych Zakładów Inżynierii. Rozpoczęto wtedy masową produkcję na potrzeby wojska samochodów, motocykli, ciągników artyleryjskich kołowych i gąsienicowych, wozów opancerzonych, a także silników do samochodów, czołgów i samolotów. Równocześnie wytwarzano samochody na rynek cywilny oraz silniki dla rolnictwa. Po wojnie podstawą produkcji były traktory. Zakłady urosły do olbrzymich rozmiarów. Budynki tworzyły labirynt uliczek i dziedzińców wewnętrznych. Kompleks budynków i hal fabrycznych dał początek nowej osadzie, która w 1952 roku uzyskała prawa miejskie jako Czechowice, w 1954 roku przyjęła nazwę Ursus, w 1977 r. przyłączona została do Warszawy, a od 1993 r. jest osobną dzielnicą stolicy.
Gigantyczna fabryka dobrze radziła sobie w PRL-u, nie przetrwała jednak w nowej rzeczywistości po 1989 r. Po zamknięciu zakładów teren od syndyka masy upadłościowej kupił deweloper, spółka CPD SA, by postawić tu biurowce i osiedla mieszkaniowe. Teraz to jeden wielki plac budowy, ale na terenie byłej fabryki jest 16 historycznych obiektów - w tym hale odlewni żeliwa - które w 2012 r. objęto ochroną poprzez wpis do gminnej ewidencji zabytków.
10 maja wojewódzki konserwator zabytków Jakub Lewicki objął zabytkowe budynki ścisłą ochroną poprzez wpis do rejestru jako zespół budowlany Zakładów Mechanicznych 'Ursus' z lat 20. XX w. Postępowanie w tej sprawie ciągnęło się w urzędzie konserwatorskim od 2009 r.
Jednym z zachowanych jeszcze obiektów jest budynek modelarni. W marcu pisaliśmy o kolejnej rozbiórce na tym terenie. Deweloper tłumaczył się, że hale same się zawaliły.
Na rozbiórkę deweloper nie miał pozwolenia stołecznego konserwatora zabytków, Urzędu Dzielnicy Ursus, ani Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego. Ten ostatni urząd powiadomił prokuraturę o nielegalnej rozbiórce.
Szary Burek porównał ten sam budynek - tak jak na górze wyglądał jeszcze w 2015 roku, tak jak na dole w kwietniu tego roku.
Zakłady Mechaniczne Ursus
Zakłady Mechaniczne Ursus
Zakłady Mechaniczne Ursus
Zakłady Mechaniczne Ursus
Zakłady Mechaniczne Ursus
Zakłady Mechaniczne Ursus
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze