Niech się święci 1 Maja. Jak to było przed 1989 r.? [ZDJĘCIA]

1 maja 1969 r. Pochód pierwszomajowy na Świętokrzyskiej. U dołu Marszałkowska. Niczym dopływ rzeki tłum ludzi podążający Świętokrzyską łączy się z głównym nurtem pochodu płynącym Marszałkowską. Ulicami Prostą i Świętokrzyską w latach 60. i 70. maszerowała w pochodzie Wola. Propaganda nagłaśniała tradycję czerwonej, robociarskiej Woli. Zwartymi grupami szli pracownicy wielkich zakładów noszących imię działaczy socjalistycznych, rewolucjonistów i komunistów. Marcina Kasprzaka (radia i magnetofony), Ludwika Waryńskiego (koparki), Róży Luxemburg (żarówki), Marcelego Nowotki (silniki wysokoprężne), generała Karola Świerczewskiego (narzędzia do obróbki metali). Nieco później, bo już w latach 70. tę trasę przemierzali w pochodzie uczniowie liceum, do którego chodziłem - generała Sowińskiego na Woli. W tamtych czasach obecność była traktowana jako wyraz poparcia polityki partii rządzącej i była oczywiście obowiązkowa. Określony był też ubiór: dla chłopców - biała koszula, granatowe spodnie. Szkoła zbierała się na ulicy Krajowej Rady Narodowej (dziś Twarda) koło kina Delfin.  Nigdy nie doszedłem nawet do Prostej. Lecz zanim sprawdzono listę trzeba było podreptać w miejscu dobrą godzinę. Ważne, by nie dać sobie wcisnąć transparentu. Chwilę po sprawdzeniu obecności wystarczyło wmieszać się w tłum i zniknąć między blokami osiedla, na którym mieszkał filmowy Czterdziestolatek. Na zdjęciu z 1969 r. warto zwrócić uwagę na bloki osiedla Grzybów wzdłuż Świętokrzyskiej. Były wtedy nowe i chętnie je fotografowano. Na niższym bloku (od prawej) widnieje wspominany dziś z sympatią neon Ziemi Sądeckiej.

W roku 1969 WSS Społem na 1 maja rozstawiał ogródki w różnych punktach miasta. Były stoliki i parasole. Taki ogródek ustawiono m.in. nad brzegiem Wisły tuż przy Moście Śląsko-Dąbrowskim koło Mariensztatu. To zdjęcie ucieszy miłośników dawnej Warszawy. W tle widać bowiem modernistyczny wodowskaz. Stanął przed wojną tuż obok pływających przystani wiślanych linii żeglugowych i przetrwał wojnę. Zburzono go kilka lat po powstaniu tej fotografii w związku z budową dwupasmowej Wisłostrady.

Odkąd w lipcu 1955 r. otwarty został Pałac Kultury i Nauki pochody pierwszomajowe przechodziły przed kamienną trybuną ustawioną na Placu Defilad. Wcześniej ludzie maszerowali przed trybuną ustawioną w Alejach Jerozolimskich koło Domu Partii.  W czasach Gierka pochody nadal szły Marszałkowską, jednak nie wchodziły już na Plac Defilad. Trybunę dla dostojników partyjnych i państwowych budowano tuż przy samej jezdni Marszałkowskiej. Na zdjęciu z 1973 r. widzimy Edwarda Gierka oraz od prawej m.in. premiera Piotra Jaroszewicza, przewodniczącego Rady Państwa  Henryka Jabłońskiego (rodzaj ówczesnego PRL-owskiego prezydenta; Jabłoński był takim PRL-owskim Andrzejem Dudą w równym stopniu niezależnym od Edwarda Gierka, w jakim niezależny jest obecny prezydent od szefa partii - Kaczyńskiego), dalej szef MON Wojciech Jaruzelski i wicepremier Mieczysław Jagielski.

Pochody pierwszomajowe otwierał I sekretarz PZPR. Na zdjęciu z 1973 r. widzimy Edwarda Gierka w chwili, gdy wraz ze świtą dotarł przed trybunę na Marszałkowskiej. Obok Gierka od lewej widać m.in. Henryka Jabońskiego, pełniącego funkcję przewodniczącego Rady Państwa od 1972 r. oraz premiera Piotra Jaroszewicza. W tle - przystrojona świątecznie elewacja Juniora i po lewej na 'domu pod sedesami' gigantyczny napis 'Partia'.

Las sztandarów powiewał nad głowami uczestników pochodów pierwszomajowych. To kolorowe zdjęcie pochodzi z 1972 r. Był to czas prosperity pierwszych lat rządów Gierka. Strumień pieniędzy pożyczonych na Zachodzie sprawił, że poziom życia Polaków znacznie się poprawił. Nastąpiło otwarcie na Zachód. W Warszawie trwała odbudowa Zamku Królewskiego, a niemal każdego dnia propaganda, która stawała się coraz bardziej nachalną, mówiła o otwarciu nowych fabryk, zakupie na Zachodzie kolejnej licencji i sukcesach w każdej dziedzinie życia.

Pochody pierwszomajowe transmitowane były na żywo przez telewizję. Najpierw przez kilka godzin mówiono o przygotowaniach do pochodu, a potem przez kolejne kilka godzin telewizja transmitowała przemarsz. Tak było aż po rok 1989. Zerkając w ekran telewizyjny jeszcze 1 maja 1988 r., można było mieć wrażenie, że cała Polska jest z partią. Ulicami Warszawy maszerowali hutnicy z Huty Warszawa i górnicy ze Śląska. Pielęgniarki i pracownicy LOT-tu. Młodzież z ZSMP i kombatanci z AL.

Stałym elementem pochodów był przemarsz pielęgniarek. Dlaczego pielęgniarki? Może z tego powodu, że wiele z nich to dziewczyny młode i ładne. Gdy szły uśmiechnięte przed trybuną, żaden fotoreporter nie potrafił się im oprzeć.

Podobnie jak pielęgniarki w białych kitlach i kolejarze w mundurach, tak stałym elementem warszawskich pochodów pierwszomajowych był przemarsz hutników z Huty Warszawa. Szli w kolumnie dzielnicy Żoliborz. Chyba niezbyt im było wygodnie, bo zawsze maszerowali w hutniczych fartuchach. Gdy dochodzili do trybuny, telewizyjny sprawozdawca ożywiał się niczym dziennikarz sportowy. Zabawne, że w pochodzie z 1973 r. hutnicy niosą transparent z napisem 'Hutniczy trud partii i ojczyźnie'. Partia jest tu dobrem naczelnym, ważniejszym nawet od ojczyzny. Rok wcześniej - w 1972 r. zaraz po zakończeniu pochodu Edward Gierek udał się z wizytą właśnie do huty. 'Gości powitali przedstawiciele kierownictwa, dyrektor S. Detko i 1 sekretarz Komitetu Zakładowego PZPR J. Głuc. Poinformowali, że załoga huty tuż przed majowym świętem powiększyła swoje zobowiązania.' - donosił tygodnik 'Stolica'. Patrząc na nasze zdjęcie z pochodu (identyczne mogły powstać w kolejnych latach), trudno uwierzyć, że za siedem lat - w sierpniu 1980 r. to właśnie w hucie będą miały miejsce największe w Warszawie strajki solidarnościowe. Przed 1980 r. hutę nazywano bastionem partii. Potem stałą się bastionem Solidarności. Gdy 31 sierpnia bramę huty przekroczy ks. Jerzy Popiełuszko, pierwsza msza na jej terenie zgromadzi około 1,5 tys. uczestników.

Autorytarne państwo komunistyczne uczyło obywateli świętowania 1 maja. Indoktrynacja zaczynała się już w przedszkolu. Na zdjęciu Grażyny Rutkowskiej oglądamy dzieci z przedszkola przy ulicy Grzybowskiej 12/14 wymachujące kolorowymi kwiatami z papieru i chorągiewkami, czerwonymi i biało-czerwonymi. Dzieci są oczywiście radosne, bo machanie kolorowymi kwiatami z krepiny zawsze jest czymś fajnym. Dodajmy, że te papierowe kwiaty na patykach z drutu za czasów Gierka były powszechnym atrybutem pochodów. Miały nadawać im nastrój mniej oficjalny, radosny i kolorowy.

Dekoracja pierwszomajowa na siedzibie Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego przy Grzybowskiej. Wolnostojący biurowiec ZSL wzniesiony na przełomie lat 60. i 70. wraz z blokami osiedla za Żelazną Bramą dziś już nie istnieje. Zburzono go przed kilku laty pod apartamentowiec. Tu mieściła się siedziba Naczelnego Komitetu ZSL, oficjalnie koalicjanta PZPR i Stronnictwa Demokratycznego w sprawowaniu władzy w PRL-u. W rzeczywistości ZSL był satelitą PZPR-u i bez reszty realizował politykę partii wobec wsi oraz akceptował polityczną dominację PZPR. Na elewacji budynku widnieje hasło w kółko powtarzane przez PRL-owską propagandę: 'Podstawą naszej siły sojusz robotników, chłopów i inteligencji'.

Samochody ze stoiskami WSS 'Społem' w trakcie obchodów pierwszomajowych na placu Dzierżynskiego (dziś Bankowym). To zdjęcie pochodzi z 1969 r. i przed sklepowozem nie widać kolejki. Gdy jednak w drugiej połowie lat 70. w sklepach zacznie brakować towaru, władze z okazji święta majowego, czy ważniejszego dla nich 22 lipca, rzucały w miasto deficytowe towary. Nigdy nie zapomnę, jak ok. 1976 r. 1 maja ujrzałem banany na stoisku w podziemiach Dworca Centralnego. Kosztowały 45 zł za kilogram i wiła się za nimi kolejka. Im bliżej końca PRL-u, tym więcej deficytowych towarów władze pozwalały nabyć obywatelom na straganach ustawianych 1 maja. Ludzie byli wdzięczni, a władze dzięki prostemu zabiegowi zapewniały murowaną frekwencje w imprezach organizowanych na terenie miasta po zakończeniu pochodu.