Dziś iluminacje świąteczne Warszawy: nie tylko traktu Królewskiego od Belwederskiej po Starówkę, ale też Emilii Plater, Chmielnej, Ząbkowskiej i Francuskiej są niezwykle efektowne i eleganckie. W najbardziej nawet obfitych latach PRL-u były bez porównania uboższe. Zwykle ograniczały się do rozwieszenia żarówek o kilku barwach nad Pasażem Śródmiejskim (dziś Wiecha), ponad chodnikami, przed sklepami wzdłuż głównych ulic - Nowego Światu, Krakowskiego Przedmieścia, al. Jerozolimskich i Marszałkowskiej i na niektórych budynkach. Zwłaszcza domach towarowych: Sezamie, Juniorze Warsie i Sawie, Smyku, czyli dawnym Domu Dziecka, a jeszcze wcześniejszym Centralnym Domu Towarowym, czy fasadzie hali Mirowskiej.
Dziś Marszałkowska na swym południowym odcinku od Alej Jerozolimskich do Placu Unii tonie w mrokach, co jedynie świadczy o upadku tej ulicy. Od kilku lat nie ma też już dekoracji na fasadzie Smyka, którego architektura została całkowicie zasłonięta reklamowymi szmatami. Jednak prawdziwy regres nastąpił w świątecznej dekoracji witryn sklepowych. Owszem są one wewnątrz galerii handlowych, nawet w sklepikach w korytarzach Dworca Centralnego, ale już nie na witrynach sklepów przy ulicach. Takich dekoracji więcej można wypatrzyć w jednym tylko skupisku hal i marketów na Targówku niż w całym Śródmieściu.
Nawet "Wedel" w tym roku nawalił. Nie ma już modelu fabryki czekolady w witrynie staroświeckiego sklepu przy Szpitalnej.
W relatywnie "tłustych" czasach Gierka przed 1975 r. świątecznych witryn było sporo. Dziś pokazujemy jedną z nich - zapraszała do sklepu z zabawkami w Pasażu Śródmiejskim. Prezentujemy też dekoracje świąteczne centrum Warszawy od końca lat 60 do schyłku 70 na fotografiach Grażyny Rutowskiej. Wszystkie pochodzą ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego. Przy okazji zdjęcia te przypominają jak kupowano przed laty choinkę, jak stano w kolejce po karpa. Kto chce zresztą przypomnieć sobie te świąteczne kolejki, nie z ponurych czasów stanu wojennego gdy sklepy świeciły pustkami, lecz epoki Gierka powinien obejrzeć jeden z odcinków "Czterdziestolatka" pt. "Cudze nieszczęście - czyli świadek obrony".
Inżynier Karwowski śledząc wieczorami, rzekomo niewierną żonę kolegi wystaje za nią w długich kolejkach: a to po karpia, a to po pomarańcze. Mandarnki i pomarańcze mają zresztą swoje miejsce w propagandzie czasów PRL-u. Ilekroć zbliżały się święta w telewizji i prasie pisano, że do Polski płyną właśnie statki z cytrusami. Dodajmy jeszcze że cena na owoce południowe w latach 70 była stała. Pomarańcze i cytryny - 40 zł. Banany - co dziś wydać się może zaskakujące - były droższe o 5 złotych za kilogram.
Śnieżynki z lampek i świąteczne dekoracje w witrynach Centralnego Domu Dziecka. CDD - to dawny Dom braci Jabłkowskich przy ulicy Brackiej. Wkrótce przeniesiony zostanie do dawnego Cedetu - kilkadziesiąt metrów dalej u zbiegu Kruczej z Alejami Jerozolimskimi i Bracką. Na naszej fotografii z grudnia 1969 - wciąż widzimy tu Dom Dziecka, który oczywiście nie miał nic wspólnego z sierocińcem.. Był domem towarowym. Dziwaczna pochodziła gdy wszystko centralizowano.
Gdy w 1969 r. ukończono budowę Ściany Wschodniej z Domami Towarowymi i pasażem z miejsca uznano ja na wizytówkę nowoczesnej Warszawy. Tu kręcono filmy, zapraszano gości. Tu wreszcie robiono zakupy świąteczne. Świąteczna iluminacja przystroiła pasaż handlowy na Marszałkowskiej. Służbę objął dyżurny Mikołaj - zapewniała prasa.
Po raz pierwszy iluminacja ta pojawiła się w pasażu w grudniu 1969 r. Nowiutki pasaż rozświetlony girlandami żarówek. wtedy wydawał się zjawiskowy, choć w porównaniu jakie dziś dają żarówki ledowe, systemy naświetlaczy i projektorów - taka dekoracja była
uboga i toporna. Fotografia pochodzi z 1973 r. gdy chodniki w pasażu zdążyły się już nieco wykoślawić. W rozpoczynającym się w wigilię odcinku serialu 07 zgłoś się ("Morderca dziłą nocą") ten sam pasaż jest ponurym miejscem, gdzie wicher trzęsie nielicznymi żarówkami ubogiej iluminacji.
Dekoracje w Pasażu Śródmiejskim starano się urozmaicać. Tu lampki oblepiły paliki dobrze wpasowując się w przestrzeń
wnętrza urbanistycznego. W głębi widać wejście do Domu Towarowego Junior. Zdjęcie z grudnia 1969 r. Patrząc na tę fotografie łatwo się przekonać, że Pasaż Śródmiejski (dziś Wiecha) przed dokonaną przed kilku laty miał kameralną, ludzką skalę.
Przez ponad dwadzieścia lat, jedną z głównych instalacji świątecznych Warszawy była świetlna choinka z kolorowych żarówek zawieszonych pomiędzy domami towarowymi Junior i Sawa w poprzek ulicy Kniewskiego (dzisiejszej Złotej)
Gdy lata były tłuste - do połowy lat 70 Choinka była tylko fragmentem świątecznej dekoracji Ściany Wschodniej z pasażem i Domami Centrum. Gdy chude, jak w stanie wojennym pozostawała jednym z niewielu jej elementów.
Nasza fotografia pochodzi z grudnia 1974 r.
Taką bajkową dekorację miał sklep z zabawkami w Pasażu Śródmiejskim. Duży, dwupiętrowy był w latach 70, obok Centralnego Domu Dziecka, a potem Smyka najlepiej zaopatrzonym sklepem z zabawkami w Warszawie. Fotografia pochodzi z 1973 r.
Nieco wcześniej i kilka lat później dekoracje świąteczne witryny nie były już tak bajkowe i efektowne, a w latach 80 niczym już nie przykuwały uwagi. Dodajmy w tym miejscu, że świąteczną witrynę zawsze miał sklep Centralnej Składnicy Harcerskiej przy Marszałkowskiej pomiędzy Wspólną, a Żurawią. Tam nie tylko w święta, ale przez cały rok uwagę dzieciarni (zwłaszcza tej męskiej) przykuwała enerdowska kolejka Piko pędząca po miniaturowych szynach, przez miniaturowy krajobraz pełen tuneli, wiaduktów oraz otwierających się i zamykających szlabanów. "W tym roku wielka moda na zabawki zmechanizowane. Najlepsze i najbardziej pomysłowe sprowadzamy z Niemieckiej Republiki Demokratycznej" - mogli usłyszeć widzowie świątecznego wydania Polskiej Kroniki Filmowej w 1983 r.
Tak przed świętami w roku 1973 wyglądały Aleje Jerozolimskie pomiędzy Marszałkowską a Kruczą. Aleje były ulica rozświetloną największą liczbę neonów w Warszawie. Część neonów zgasła jednak już jesienią 1975 r. r. gdy ekipa Gierka zaczęła borykać się z kryzysem gospodarczym.
Niedługo przed świętami przed sklepami, ponad chodnikiem zawieszano dodatkowo girlandy z kolorowymi żarówkami. Gasły po 17 stycznia czczonym jako dzeń "wyzwolenia Warszawy" w 1945 r. Podobne, dość prymitywne dekoracje świąteczne, z różnym natężeniem wieszano aż do schyłku PRL-u a i potem w pierwszych latach III RP.
Na zdjęciu widać neon sklepu Chinka, a w głębi Hotelu Metropol.
Sklep centrali rybnej w Hali Mirowskiej tuż przed świętami przeżywał prawdziwe oblężenie. (W tle widać bloki przy Mirowskiej) Niektórzy ustawiali się wcześnie rano, jeszcze przed otwarciem sklepu. Towar nie docierał od razu. W kolejce nerwowo i z niepokojem zastanawiano się. Dowiozą czy też nie.
W Wigilijny poranek, w latach 70 to właśnie przed sklepami rybnymi ustawiały się długie kolejki. Równie długie były też przed sklepami patronackimi rozmaitych piekarni. Mnie rodzice zawsze wysyłali rankiem w kolejkę po pieczywo do sklepu w Al. Niepodległości. Chleb był ciepły i świeży, tyle tylko, że nikt nie wiedział kiedy zostanie do sklepu przywieziony.Tak więc czekało się na dostawę., a ogonek wydłużał się i wydłużał w nieskończoność. Kolejkę elektryzowało jedno jedyne słowo. Jadą!
Wreszcie przyjeżdżał samochód z piekarni i ruszała. Biada jednak tym, którzy znaleźli się na jej końcu. Dla nich już nie starczało. Gdy w latach 80 mieszkałem już przy Nowym Świecie stawałem w równie długiej kolejce przed sklepem z pieczywem przy Brackiej tuż obok DT Smyk.
Choinki na targowisku w latach 70 i 80 kupowało się w gruncie rzeczy podobnie jak dziś. Z ta tylko różnica, ze nie były one pakowane w siatkę. Co najwyżej handlarze związywali je w sznurek. Nasza fotografia powstała w 1979 r. w sąsiedztwie Hali Mirowskiej.
W tle widać blok osiedla Za Żelazną Bramą. Handlarze stali aż do zmroku w dzień wigilii. Potem niesprzedane drzewka porzucali. Walały się one przez kilka dni.
Prezenty kupione. Można wracać do domu. I ta fotografia powstała tuż przed wigilią w 1979 r. Po lewej widać zachodnią halę Mirowską, w głębi zaś za Mirowską - ulicę Marchlewskiego (dziś Jana Pawła II)
Przypomnijmy, że w PRL-u handlowy charakter zachowała tylko hal zachodnia. Wschodnia, bliżej Pałacu Lubomirskich zajmowana była przez klub sportowy Gwardia. Stąd też jej nazwa: hali Gwardii. Po prawej wzdłuż ulicy oglądamy zaparkowanego, dostawczego żuka i dalej nysę. Być może przyjechali nimi na targowisko podwarszawscy rolnicy, Handel bezpośrednio z aut, tak jak to odbywa się to w tym samym miejscu dzisiaj - zaczął się dopiero około 1990 r. Za to bazar istniał tam gdzie i dziś, wzdłuż południowej ściany hali - pomiędzy nią a skwerem z pomnikiem Marchlewskiego. Bliżej ściany hali ciągnął się handel drobiem i nabiałem. Był to w zasadzie handel naręczny.
O ile przed wojną w tym samym miejscu przekupki trzymały pod pazuchą żywe kury, kaczki czy gęsi, tak teraz oferowały je z reguły już martwe i oskubane z piór. Tuz obok na prowizorycznych ladach porobionych z pustych skrzynek piętrzyły się jaja. białe sery, śmietana sprzedawana w słoikach. Zwróćmy jeszcze uwagę na modne w latach 70-tych kożuszki, które mają na sobie obie panie.
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze