Grób patriotyczny w katedrze "poraża kiczem". Inne są bardziej udane, a nawet poruszające [GALERIA]

Najbardziej niezwykły Grób Pański jaki powstał w tym roku w Warszawie można zobaczyć w
kościele sióstr wizytek pod wezwaniem św. Józefa Oblubieńca Niepokalanej Bogurodzicy
Maryi przy Krakowskim Przedmieściu. Jego kompozycja wzorowana jest na martwych
naturach malowanych przez XVII-wiecznych artystów, głównie niderlandzkich. W
przeciwieństwie jednak do wielobarwnych płócien dawnych mistrzów, grób jest całkowicie
czarny na znak śmierci, żałoby, rozpaczy i braku nadziei. Jego widok robi ogromne wrażenie.
- Symbolem żałoby, który wprowadziłam, jest brak koloru. Kolor powstaje, kiedy jest światło.
Gdy się je zabierze, to koloru nie ma. To najprostsza symbolika - mówi projektantka grobu
Agata Kleczkowska, malarka i scenografka, absolwentka Wydziału Malarstwa warszawskiej
Akademii Sztuk Pięknych.

Nigdy wcześniej nie projektowała Grobów Pańskich. Podjęła się tego zadania na zaproszenie
Pawła Sosnowskiego, historyka i krytyka sztuki, założyciela galerii Propaganda. Od
dziewięciu opiekuje się on Grobami Pańskimi w kościele wizytek i co roku angażuje do
projektowania innego autora. W przeszłości byli to m.in. Koji Kamoji, Małgorzata
Malinowska, Jarema Drogowski i Jan Mioduszewski.

FOT. KUBA ATYS

Agata Kleczkowska sięgnęła do malarstwa XVII w., by - jak tłumaczy - stworzyć pracę
korespondującą z barokowym charakterem kościoła wizytek, a zarazem opowiedzieć o
kruchości i przemijaniu życia.

- Barokowe martwe natury, szczególnie holenderskie, tak naprawdę wyrażają kruchość i
ulotność doczesnego życia. Traktują też o tym, że należy porzucić to, co zmysłowe i kierować
swoje myśli w stronę życia wiecznego - tłumaczy Agata Kleczkowska.

FOT. KUBA ATYS

Zaprojektowany przez nią grób przestawia ołtarz - stół nakryty spływającym z góry czarnym
aksamitem (ośmiometrowej długości materia jest kotarą stanowiącą tło, która przechodzi w
obrus) i zastawiony rozmaitymi przedmiotami. Są tu dzbany z kwiatami, kosz z owocami,
kielich, taca z nadłamanym chlebem, ptasie gniazdo z jajkami w środku. Wokół naczyń leżą
jabłka, winne grona, granaty i porozbijane orzechy. Wszystko pokryte czarną akrylową farbą.
Jak na płótnach XVII-wiecznych artystów każdy najdrobniejszy element ma tu swoje miejsce
i określoną symbolikę. Kwiaty to ulotność ludzkiego życia, kosz z owocami - nietrwałość,
zaś poszczególne owoce odnoszą się do Męki i Zbawienia Chrystusa, łupiny orzechów to
drzewo, z którego wykonany był krzyż, przewrócony kielich - śmierć, to samo symbolizują
zgaszona świeca i zamknięta księga, spiralnie obrana cytryna to upływ czasu, oset i czerwony
goździk - Męka Pańska, irys - cierpienie, palma - znak męczeństwa, ale też zwycięstwa,
płatki róży - rany zadane Chrystusowi, jabłka - grzech pierworodny, granat - męka, ale też
Eucharystia i Kościół, ciemne winogrona - ofiara Chrystusa. W nocy z soboty na niedzielę
Grób Pański przejdzie metamorfozę na znak Zmartwychwstania. Czarną tkaninę zastąpi biała,
a miejsce czarnych owoców i kwiatów zajmą kolorowe. Zobaczymy tu wtedy m.in.:
pączkujące gałęzie - symbol odradzającego się życia, kłosy - symbol Eucharystii, rumianki i
konwalie - symbol zbawienia, krokusy - symbol cierpliwości, miłości i pokory, narcyzy -
znak zwycięstwa nad śmiercią, figi kojarzone z dobrymi ludźmi, dynie - symbol duszy i
jedności świata wobec Boga, brzoskwinie i morele - symbol Trójcy Świętej.

Grób Pański w archikatedrze św. Jana Chrzciciela odwołuje się do obchodzonej w tym roku setnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. Okazja godna jest uczczenia, szkoda więc, że kompozycja poraża bogoojczyźnianym kiczem i łopatologiczną symboliką. Nad przykrytym całunem ciałem Chrystusa unosi się olbrzymi orzeł w koronie (symbol Polski). Ptak z rozpostartymi szeroko skrzydłami właśnie zerwał się z łańcuchów, którymi przywiązany był do trzech potężnych głazów (symbol zaborców). Na biało-czerwonej materii widnieją daty: 1918 - 2018.

Akademicki kościół św. Anny przy Krakowskim Przedmieściu przez lata przyzwyczaił warszawiaków do niekonwencjonalnych scenografii Grobów Pańskich. W tym roku aranżacja jest wyjątkowo lapidarna. W centrum kompozycji na rozłożonej na podłodze materii leży biała figura Chrystusa. Dochodząc do grobu, który jak co roku urządzono w Kaplicy Loretańskiej, jeszcze w nawie kościoła mijamy metalowe policyjne barierki, takie same jakimi wygradza na jest część Krakowskiego Przedmieścia na miesięcznice smoleńskie. Na barierkach umieszczono na nich hasło w kilku językach: "Otwórzcie drzwi Chrystusowi". Dalej, nad wejściem do kaplicy z grobem, powieszono kolejny napis: "Nie lękajcie się!". Następny można dostrzec za figurą Chrystusa, obok ustawionej tu drabiny: "Jego męka jest naszym wstąpieniem". Teksty układają się w logiczny ciąg o wyraźnym przekazie: droga człowieka do zbawienia prowadzi przez Śmierć i Zmartwychwstanie Chrystusa.

W kościele sióstr franciszkanek służebnik Krzyża pod wezwaniem św. Marcina przy ul. Piwnej ustawiono Grób Pański sprzed pół wieku. Jest dziełem siostry Almy (Anny Skrzydlewskiej), zmarłej rok temu projektantki znakomitego współczesnego wystroju tej świątyni. Grób utrzymany jest w tej samej nowoczesnej stylistyce lat 60., która do dziś się nie zestarzała. Ciało Zbawiciela spoczywa w jamie. Za nią widzimy murowaną ścianę z cegieł z narysowanym wizerunkiem Chrystusa Zmartwychwstałego.

- On przenika przez ten mur. Przenika przez to, co nam wydaje się nieprzenikalne - tłumaczy nam siostra Alberta, dodając, że teraz też mamy do czynienia z murami. - Celowo przywróciliśmy ten grób z 1968 r.

Oryginalny Grób Pański powstał w kościele jezuitów pod wezwaniem Matki Bożej Łaskawej przy ul. Świętojańskiej. Ukrzyżowany Chrystus otoczony jest metalową klatką i obwiązany taśmami z wypisanymi ludzkimi grzechami: hipokryzją, nieczystością, obłudą. Napis w tle głosi: "On sam w swoim ciele poniósł nasze grzechy na drzewo, abyśmy przestali być uczestnikami grzechów, żyli w sprawiedliwości. Krwią jego ran zostaliście uzdrowieni". Każdy podchodzący do grobu może przejrzeć się w lustrze o konturach sylwetki Chrystusa.

Z ulepionej z gliny i owiniętej w całun postaci martwego Chrystusa biją w górę promienie przełamujące ciemność otaczającą świat. Tak wygląda Grób Pański w kościele ojców paulinów pod wezwaniem Świętego Ducha przy ul. Długiej. Zaprojektowały go dwie młode artystki Katarzyna Kowal i Klaudia Szot, studentki V roku rzeźby warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych.

- Użyta przez nas glina przypomina o kruchości życia. Wszyscy tak jak Adam ulepieni jesteśmy z gliny, która po wyschnięciu rozpada się w proch - mówi Katarzyna Kowal. Grób Pański w kościele paulinów to jej trzecia z kolei praca z cyklu "Spotkania".

Chrystus przedstawiony tu jako nowy Adam. Motto grobu zaczerpnięte jest bowiem z Pierwszego Listu do Koryntian: "Jak w Adamie wszyscy umierają, tak też w Chrystusie wszyscy będą ożywieni". Jest też drugie motto: "Tej właśnie nocy Chrystus skruszywszy więzi śmierci, jako zwycięzca wyszedł z odchłani".