Telewizory, grota, sznury. Zobacz warszawskie Groby Pańskie

Grób w kościele akademickim tradycyjnie znajdziemy w Kaplicy Loretańskiej. - Jego sens to odwołanie się do Miłosierdzia Bożego. A ponieważ zbliżamy się do kanonizacji Jana Pawła II, przypominamy, że to właśnie papież zwrócił naszą uwagę na rolę Miłosierdzia Bożego - mówi rektor kościoła św. Anny ks. Jacek Siekierski.

Twórcami kompozycji są członkowie duszpasterstwa akademickiego, a nadzór nad projektem miał Marek Pursa.

Widzimy otwarte dłonie Chrystusa ze stygmatami, z których promieniują dwie wstęgi - biała i czerwona. W głębi w ciemności wyłania się postać Zbawiciela złożonego do grobu. - Chrystus znika gdzieś w ciemności,  bo przecież nie wiemy jak jest w grobie - mówi ksiądz Siekierski.

Jak tłumaczy wstęgi to symbole tryskającej z Ran Chrystusa wody i wina. Są jak rzeki życia. Otwarte dłonie ze stygmatami przypominają o ofierze i zarazem zmartwychwstaniu Chrystusa. Są znakiem Dobrej Nowiny. - Przypominamy że Zbawiciel nie zapomina o ludziach. Także tych obarczonych grzechem. To za nas, świadomie oddał swe życie.

Tegoroczna kompozycja to mała rewolucja w spojrzeniu na Grób Pański. - Zawsze Grób Pański oglądamy od zewnątrz, teraz pokazujemy go od środka. Będzie się też zmieniał. Od piątku wieczór przez sobotę, gdy w grobie spoczywał Chrystus, wejście zakryte jest głazem. W niedziele grób będzie pusty zaś widoczny w głębi kamień odrzucony. Za to za nim przez otwór ujrzymy piękne błękitne niebo - tłumaczy proboszcz katedry ks. Bogdan Bartołd. Jak mówi pojawią się rozrzucone szaty i napis "Nie ma go tutaj - zmartwychwstał".

Skąd pomysł? - Natknąłem się na badania statystyczne wykonane we Włoszech. Wynika z nich, że 30 procent ludzi, który uważają się za wierzących chrześcijan nie wierzy w zmartwychwstanie. To tak jakby negowali istotę naszej wiary. Byłem, tym zbulwersowany. Dlatego w tym roku w grobie nie poruszam spraw społecznych ani politycznych. Jak mówił ojciec święty Jan Paweł II gdyby Chrystus nie zmartwychwstał próżna by była nasza wiara - opowiada ksiądz i podkreśla, że kompozycja ma przypomnieć, iż Chrystus żyje wśród nas. Projekt grobu autorstwa księdza Bartołda wykonał Wiesław Dojlidko.

Po raz kolejny w kompozycji Grobu Pańskiego u jezuitów wykorzystano wybitne dzieło malarskie. Przed dwoma laty była to reprodukcja słynnego obrazu Caravaggia "Zdjęcie z krzyża". W ubiegłym roku równie słynny obraz Andrea Mantegny "Opłakiwanie zmarłego Chrystusa" z mniej więcej 1480 r. Tym, razem jest to reprodukcja Opłakiwania Chrystusa z 1667 r. nieco mniej znanego malarza Giovanniego Battisty Gaulli zwanego Baciccio.

- Podobnie jak w poprzednich latach skan zdjęcia obrazu otrzymaliśmy z Włoch, za pośrednictwem rzeźbiarza Igora Mitoraja. Oryginał jest dwukrotnie mniejszy i znajduje się w rzymskiej Galerii Nazionale d'Arte Antica w Palazzo Barberini - mówi jezuita ksiądz Andrzej Kiełbowski i dodaje, że najsłynniejszym dziełem tego genueńczyka, który w 1657 przeniósł się do Rzymu był fresk w rzymskim kościele Jezuitów Il Gesu (1674-79).

Światło punktowe wydobywa obraz z ciemności, a dramatyzm sceny rozpaczy nad martwym Zbawicielem podkreśla ogromne, cyfrowe powiększenie dzieła przy znakomitej jakości obrazu. Symbolem zmartwychwstania jest niezwykła monstrancja wykonana specjalnie do kościoła w latach 70 XX w.

Groby Pańskie i stajenki dla tego kościoła zaprojektowała przed laty franciszkanka siostra Alma - Anna Skrzydlewska. Przede wszystkim jednak jest ona autorką doskonalej współczesnej aranżacji wnętrza świątyni przy ul. Piwnej, która zastąpiła zniszczony podczas wojny barokowy wystrój.

Forma grobu może zaskakiwać. To zbudowany z drewna żaglowiec - Okręt Kościoła. Na maszcie w kształcie monogramu Chrystusa powiewa żagiel z wizerunkiem Zbawiciela. Poniżej statku, tam, gdzie powinny być spienione morskie fale, znajduje się późnośredniowieczny obraz przedstawiający opłakiwanie zdjętego z krzyża Jezusa. Jego martwe ciało owijane jest w całun przez grupę osób, wśród których rozpoznajemy Matkę Bożą i św. Jana Ewangelistę.

W Grobie Pańskim nie widzimy wizerunku martwego Chrystusa. Zbawiciel przedstawiony jest w postaci bochenka chleba. Wokół leżą głazy, plączą się też porozrywane sznury i łańcuchy. Taką samą scenografię ma ciemnica.

- Symbolika naszego grobu jest prosta. Śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa oznaczają zerwanie okowów i uwolnienie człowieka od grzechu, który go ogranicza. Stąd tutaj te sznury i łańcuchy. Kamienie zaś symbolizują grzech, ucisk - mówi brat Maciej Nitecki, współautor Grobu Pańskiego. Kompozycję wspólnie z nim zaprojektowała Magdalena Skowrońska.

Brat Maciej zaznacza, że poza tym prostym i czytelnym dla wszystkim przekazem, tegoroczny Grób Pański ma także głębszą symbolikę. Zakonnik zwraca uwagę na wyrastające obok głazów kwiaty.

- Zwracamy uwagę, że zmartwychwstanie Chrystusa dotyczy również ludzi, którzy starają się żyć bez Boga. Są tak jak te kamienie. Pada na nie jednak cień monstrancji i wyrastają kwiaty. Chcieliśmy w ten sposób pokazać, że choć więź tych ludzi z Panem została zerwana, to wciąż jest szansa na jej odbudowę, bo Bóg o nich pamięta - tłumaczy brat Maciej Nitecki.

Pytamy o obecne w Grobie wstęgi w kolorze intensywnej czerwieni brat Maciej wyjaśnia, że to znak krwi Chrystusa:

- Nasze uwolnienie od grzechu nie przyszło ot tak sobie, ale kosztem poświęcenia, cierpienia i męki Jezusa - podkreśla.

W tym kościele od kilku lat Groby Pańskie projektują zapraszani artyści. Co roku inny. Tym razem autorem jest młody warszawski grafik Jarema Drogowski.

- Nam nie chodzi o modną dziś w Grobach Pańskich publicystykę, odniesienia do polityki, czy spraw społecznych. Staramy się zgłębić duchowość tego wydarzenia, którym jest Wielkanoc. Jarema Drogowski skupił się na jego istocie: przemianie śmierci w życie - mówi nam Paweł Sosnowski, opiekun artystyczny dzieła.

Na dole kompozycji artysta umieścił cytat z Ewangelii św. Mateusza: "... jeżeli ziarno pszenicy wpadłszy w ziemię nie obumrze, zostanie tylko samo, ale jeżeli obumrze przynosi plon obfity". Do słów tych odnosi się wideoinstalacja z trzema umieszczonymi obok siebie monitorami. To współczesna wersja średniowiecznego ołtarza o trzech skrzydłach, z tą jednak różnicą od tradycyjnego tryptyku, że codziennie widać na nich będzie inne obrazy. Jarema Drogowski nakręcił film, w którym rolę ewangelicznego ziarna pszenicy gra ziarno fasoli. Z początku jest czerwone i rozedrgane, potem umiera. Wszystko zmieni się w Niedzielę Wielkanocną, czyli w dniu zmartwychwstania. Na środkowym monitorze ukaże się krzyż ułożony z fasoli. Na lewym ekranie popłynie życiodajna woda, na prawym - rozbłyśnie Boska Światłość. Pod ich wpływem fasole zaczną pęcznieć, pękać, kiełkować i wypuszczać pędy. Całe przejście ze stanu śmierci do życia trwać będzie osiem minut.

Po przeciwnej stronie kościoła umieszczono ciemnicę, na którą również warto zwrócić uwagę. Do jej zaaranżowania wykorzystano przepiękne antependium (bogato zdobione nakrycie mensy ołtarzowej) liczące sobie blisko 350 lat. W ciemnicy siostry Wizytki powiesiły kopię obrazu brata Alberta Chmielewskiego "Ecce Homo", wykonaną przez nieżyjącą już dziś zakonnicę s. Małgorzatę Grot-Gisges.

Do zbliżających się uroczystości kanonizacji Jana Pawła II wyrznie odnosi się Grób Pański w kościele św. Krzyża. Jak w poprzednich latach stanął przed niedawno odbudowanym ołtarzem Najświętszego Sakramentu.

Autorem projektu jest Ireneusz Chmurzyński. Wraz z Ciemnicą stanowią kompozycyjna całość. Pośrodku ukazana została postać papieża oraz napis Jezu Ufam Tobie. Po bokach na tkaninach z nadrukowanymi wizerunkami Chrystusa po lewej wyjątki z Ewangelii św. Mateusza, po prawej z kazania papieża wygłoszonego podczas audiencji generalnej 22 kwietnia 2001 r. : "Wszystko to jest darem Chrystusa, który złożył samego siebie w ofierze za każdego człowieka, na ołtarzu krzyża".

Tuż obok siebie w kaplicy przy prezbiterium znalazła się Ciemnica i Grób Pański. Kompozycyjnie tworzą jedna całość spięta wspólnym baldachimem. Na tle Ciemnicy widzimy reprodukcje obrazu Chrystusa na Górze Oliwnej.