Fotografie Bukowskiego. Zobacz nieznane zdjęcia przedwojennej Warszawy

Bukowski zanotował, że tę fotografię zrobił w 1935 r. na dzikiej plaży na Saskiej Kępie. Przedwojenna Warszawa miała kilka elitarnych plaży klubowych i dwie duże prywatne: Braci Kozłowskich oraz Poniatówkę. Organizowano na nich wiele imprez, były potańcówki, przebieralnie i bufety. Ale za wstęp trzeba było płacić. Ci, którzy mieli dziurawe kieszenie, chodzili masowo na dzikie plaże. Woda była czysta, piasek żółty i nie brakowało na nich tłumów. Tu widzimy cała grupę - kobiety zabrały wałówki i termosy (wówczas były bardzo nowoczesne), mężczyźni, sądząc po pustej butelce, również coś mocniejszego. Kąpiel po kielichu nie jest wynalazkiem z czasów PRL-u czy III RP.

Tadeusz Bukowski chętnie fotografował dzieci. To zdjęcie jest unikatowym ujęciem przedszkola im. Prezydentowej Michaliny Mościckiej przy ul. Bugaj 10. Chodziły tu dzieci niezbyt zamożnych rodziców ze Starówki i Powiśla. Na fotografii widać, że bawią się z kozami - przedszkole miało bowiem własny mikroskopijny zwierzyniec, w którym hodowano różne zwierzęta. Był też plac zabaw z górką, zjeżdżalnią, trawiastymi łączkami i altanką. W głębi po prawej widać wieże kościoła św. Floriana. Przedszkole zostało zniszczone w czasie drugiej wojny światowej.

Takie widoki można było zobaczyć w gęsto zabudowanym warszawskim city w rejonie Placu Napoleona (dziś Powstańców Warszawy) czy Placu Teatralnego. Jednak raczej nie było wtedy problemów z zaparkowaniem samochodów. Liczba aut w stolicy Polski nie należała do imponujących. Warszawa pod tym względem nie mogła się nawet równać z Berlinem czy Pragą, a na auto mogli sobie pozwolić wyłącznie najbogatsi. Dodajmy, że w przedwojennej Warszawie nikomu nie przyszło by do głowy, by zaparkować samochód na chodniku, a trotuarów nie musiały chronić żadne słupki.

Fotografia powstała na targowisku rozlewającym się wokół Hal Mirowskich. Widocznie na niej 'przedsiębiorstwo' handlu drobiem stłoczonym w kojcach należy uważać za stosunkowo duże. Wielu sprzedawców miało tu do zaoferowania jedną żywą gęś, kaczkę czy koguta trzymane za pazuchą. Często też ptak stanowił cały kapitał obrotowy handlarza. Gdy nie udało się go sprzedać, wracał do domu z właścicielem, a wyrok śmierci był odroczony do kolejnej wizyty na targowisku.

Fotografia został zrobiona na targowisku na placu Za Żelazną Brama w 1936 r. Tragarzami byli wtedy z reguły Żydzi. Zdaniem Zbigniewa Pakalskiego, autora wspomnień o Warszawie, ci dysponujący pewnym kapitałem mieli własne wózki, ci ubożsi - tylko plecy, na których dźwigali towary. 'Wózek obsługiwany był przez jednego tragarza lub przez dwóch. Najczęściej ojca i dorosłego syna. Nieraz widziałem taki wóz ciągniony przez dwóch ludzi w zaprzęgach pasowych niczym konie. Od wysiłku mieli całkiem mokre koszule i nabrzmiałe żyły na skroniach i szyi. Czasem trzeba było im pomóc ruszyć załadowanym wozem z miejsca, lub umożliwić przejazd przez rynsztok' - pisał Jan Kędzierski na łamach tygodnika 'Stolica'. A Zbigniew Pakalski uzupełniał: 'Uprząż ludzka składała się z liny z pętlą zakładaną na ramię skośnie przez pierś. W tym miejscu wszyty w linę szeroki pas parciany ułatwiał pracę pociągową piersią i barkiem.'

Zdjęcie powstało w 1933 r. obok Hali Mirowskiej. Chociaż targowisko wokół hal nazywano brzuchem Warszawy, nie brakowało tu naręcznych handlarzy z wszelkimi towarami. Zresztą przy sąsiednich uliczkach i w zaułkach aż roiło się od sklepów i stoisk rozmaitych branż. W latach 30. XX w. wśród pań modne były fale i loki, do ich wymodelowania służyły prostownice i lokówki. Włosy chętnie też farbowano, m.in. na platynowy blond. Mody na fryzury nie dyktował już wtedy Paryż, lecz aktorki hollywoodzkich filmów.

Ten chłopiec wymyślił sposób jeżdżenia tramwajem na gapę i to w dodatku na miejscu siedzącym. Tyle tylko że na zewnątrz. Bilety tramwajowe były drogie i przed wojną wielu uczniów wolało iść do szkoły piechotą, byle zaoszczędzić na kino. Nie brakowało jednak kozaków, który potrafili zaoszczędzić na bilecie i zarazem pojechać tramwajem. Wielka dziura w spodniach chłopca świadczy o jego ubóstwie, ale mogła powstać przy wysiadaniu z tramwaju w biegu. To zdjęcie powstało w 1934 r. a jazda na buforze nie była wtedy czymś powszechnym. Za to kilka lat później, podczas okupacji, takie doświadczenia były bezcenne. Tłok w tramwajach był tak wielki, że jeździli nie tylko na buforach, ale i na dachach. Podobnie było także po wojnie, aż do lat 60.

Na odwrocie tego zdjęcia Tadeusz Bukowski zapisał: 'Rąbanie lodu na Wiśle. Zapas na lato, 1934'.  W tym czasie lodówki w Warszawie były wciąż wielką rzadkością. Od stuleci powszechne było rabanie brył lodu na Wiśle lub stawach po to, aby latem okładać nim wnętrza piwnic czy spiżarni. Rąbano indywidualnie i na większą skalę. Najwięcej lodu potrzebowały browary. Gdy przychodziła zima i Wisła zamarzała, zatrudniały one sezonową armię rębaczy.

Duże, drewniane łodzie do przewożenia piasku o niewielkim zanurzeniu i z żaglem nazywano 'batami'. Tu widać je na tle mostu Kierbedzia. Piaskarze, stojąc na nich, wydobywali piasek z dna Wisły. Przed 1939 r. byli stałym elementem krajobrazu Powiśla. 'Piaskarzy takich jak tamci, nie ma chyba dzisiaj nigdzie na świecie. Spędzali całe dnie na swoich krypach, zakotwiczonych pośrodku Wisły, stawiali na kancie krypy, zapierali się mocno i drucianym koszem zawieszonym na końcu długiego drąga, czerpali z dna rzeki piasek. Pod wieczór podpływali do stromego bulwaru wielkimi łopatami wyrzucali swój całodzienny łup na brzeg. Rosły sterty mokrego, zimnego piachu. Właściciel tego piaskarskiego przedsiębiorstwa stał z boku i zapisywał w notesie narastające metry sześcienne. Biegałem z takim jednym Mechockim, jego ojciec był właśnie piaskarzem. Mechocki rzadko używał obuwia, biegał boso, nie był zresztą wyjątkiem, więcej niż co drugi uczeń w mojej szkole powszechnej na rogu Dobrej i Drewnianej uważał obuwie za konieczność tylko zimą.' - wspominał Włodzimierz Krzemiński w znakomitej książce 'Mój przedwojenny świat.'

W czasie powstania warszawskiego Tadeusz Budowski wielokrotnie fotografował 'Zawiszaków', czyli najmłodszych harcerzy Szarych Szeregów. Nie mieli więcej niż 14 lat. W czasie okupacji nie uczestniczyli w akcjach bojowych, przygotowywano ich jednak do służby pomocniczej, łączności. Gdy wybuchło powstanie, to właśnie Zawiszacy zorganizowali Harcerską Pocztę Polową. Roznosili listy wśród ludności cywilnej walczącej Warszawy, często narażając przy tym życie. Jej główna siedziba mieściła się przy Wilczej 41 w Śródmieściu Południowym. To zdjęcie powstało jednak w północnym Śródmieściu przy ul. Świętokrzyskiej.

Bez gazeciarzy trudno sobie wyobrazić przedwojenną Warszawę. Byli to kilkunastoletni chłopcy najczęściej pochodzący ze środowisk robotniczych.Otrzymywali świeże numery gazet wprost z drukarni i ruszali na miasto, krzycząc np.: 'Kurier Warszaaaaa...!' Praca nie była łatwa, bo konkurencja była duża - wymagała sprytu, szybkości, przebojowości. Zarabiał ten, kto potrafił lepiej przekonać klientów do kupienia gazety. Chłopcy wykrzykiwali najbardziej sensacyjne tytuły, mieli swoje rewiry, nie raz dochodziło do bijatyk. Telewizji wtedy nie było, nie każdy miał w domu radioodbiornik, więc gazety przeżywały złoty wiek. 'Kurier Warszawski' miał aż dwa wydania dziennie, poranne i wieczorne.

Bukowski chętnie zaglądał na mroczne podwórka studnie ubogich kamienic na Powiślu. Tutaj zresztą mieszkał. Ta fotografia, jak zapisał na odwrocie odbitki, powstała właśnie na podwórku jego kamienicy przy ul. Drewnianej 14. W latach 30. XX w. tuż obok, przy ul. Topiel, Zajęczej, Cichej i Tamce, budowano coraz więcej nowoczesnych kamienic. Wypierały one stare domy z wygódkami na zewnątrz i jednym kranem na piętrze. Na podwórkach studniach bawiły się dzieci, tutaj też pojawiał się cały korowód charakterystycznych postaci: ostrzyciele noży, kupcy używanych przedmiotów, handlarze starymi szmatami, uliczne orkiestry, którym rzucano z okien po kilka groszy.