Muzeum Powstania Warszawskiego pokaże tysiąc powstańczych pamiątek [ZDJĘCIA]

Wystawę "1000 pamiątek. Dary z lat 2007-2017" można oglądać od czwartku 27 lipca w budynku Muzeum Powstania Warszawskiego. Z okazji 73. rocznicy zrywu urządzono ją na antresoli Sali pod Liberatorem. - Pokazujemy tysiąc najcenniejszych pamiątek, które trafiły do nas przez ostatnie dziesięć lat. To rzeczy duże i małe, cenne materialnie i emocjonalnie dla tych, którzy nam je przekazali - mówi dyrektor muzeum Jan Ołdakowski.

Zbiory placówki liczą dziś blisko 100 tys. eksponatów, z czego tylko około tysiąca zaprezentowano na wystawie stałej. Na więcej nie ma miejsca, a wciąż ich przybywa. Większość z ich to dary. - Od 2003 r. otrzymaliśmy ich 70 tys. - podkreśla Ann Grzechnik, główny inwentaryzator oraz kierowniczka pracowni konserwacji i fotograficznej MPW.

Wśród tysiąca prezentowanych na wystawie obiektów najwięcej jest fotografii (w sumie kilkaset). Najbardziej poruszające są przedmioty, które ich właściciele mieli przy sobie w momencie śmierci, np. przedziurawiona kulą legitymacja. Szczególną wartość mają rysunki artysty Leona Michalskiego przedstawiające sylwetki powstańców. Ekspozycji towarzyszy aplikacja multimedialna dostępna na stronie internetowej muzeum (www.1944.pl).

Namalowany farbami wodnymi na papierze obrazek przestawia biegnącego jelonka. Jest dziełem Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, najwybitniejszego poety pokolenia Kolumbów. Autor pozostawił zresztą sygnaturę "K. BACZYŃSKI." w lewym górnym rogu. Według informacji przekazanych przez ofiarodawczynię obrazka, poeta podarował go w 1942 r. swojemu sąsiadowi Józefowi Sosnowskiemu z domu przy ul. Hołówki 3. Baczyński wyszedł stąd do powstania i wkrótce zginął. Był żołnierzem Batalionu "Parasol", przybrał pseudonim "Krzyś", poległ już 4 czerwca 1944 r. w pałacu Blanka przy ul. Senatorskiej, trafiony kulą niemieckiego snajpera Powstańcem był też obdarowany wizerunkiem jelonka Józef Sosnowski "Brzeziński" - służył w Biurze Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK. Muzeum otrzymało obrazek od jego pasierbicy.

Małe podróżne szachy mieszczące się w kieszeni kurtki wyglądają na współczesne. Z powstania warszawskiego wyniósł je strzelec Lucjan Łabuziński, żołnierz 15. pułku w 28. Dywizji Piechoty im. Stefana Okrzei.

Tę bluzę w czasie powstania i po jego zakończeniu nosiła plut. Wanda Traczyk-Stawska 'Pączek', łączniczka-strzelec w Oddziale Osłonowym Wojskowych Zakładów Wydawniczych. W pierwszych tygodniach walk miała inny mundur. Poplamił się jednak krwią rannej pani Wandy i powstańca, którego próbowała ratować podczas zdobywania Komendy Policji przy kościele św. Krzyża. W takim stroju nie mogła wystąpić do odznaczenia Krzyżem Walecznych. Koledzy z oddziału znaleźli więc 'Pączkowi' drugą harcerską bluzę. Krzyż przypiął do niej ppłk. Bernard Romanowski 'Wola', szef Sztabu I Obwodu 'Radwan' (Śródmieście). Tę bluzę nosiła do końca powstania. Miała ją na sobie w drugiej dekadzie września podczas kręcenia kroniki filmowej - operator Stefan Bagiński uwiecznił na taśmie 'Pączka' strzelającego do niemieckich stanowisk z pistoletu maszynowego 'Błyskawica'. Po upadku powstania bluza ze swoją właścicielką przeszła przez kilka obozów jenieckich, pojechała do Włoch i Palestyny, gdzie pani Wanda uczyła się w Szkole Młodych Ochotniczek, a w 1947 r. wróciła do Polski.

Ten przedwojenny rower należał do ojca ofiarodawczyni - Wiktora Zyskowskiego. Podczas okupacji służył mu jako środek transportu na tajne komplety odbywające się przy ul. Chłodnej. Zyskowski przygotowywał na nich młodzież do matury. Rower był też używany w czasie powstania do przewożenia dobytku.

Siostry Anna i Ewa Stańczykowskie mieszkały z mamą w kamienicy przy ul. Wiktorskiej 17 na Mokotowie. Miały swoje ulubione lalki, w czasie okupacji szyły dla nich ubranka. Po wybuchu powstania życie przeniosło się do piwnicy domu. 25 września 1944 r. na kamienicę spadł niemiecki pocisk rakietowy, tzw. krowa. W zbombardowanym domu zginęło wiele osób, które ukryły się w piwnicy. Jedna z sióstr - Ewa - i ich matka zmarły jeszcze tego samego dnia po amputacji zmiażdżonych nóg. Ocalała Anna Stańczykowska wyniosła z powstania lalki.

Ażurowa bluzka należała do sanitariuszki Danuty Kozłowskiej "Aty". We wrześniu 1944 roku przepłynęła na prawy brzeg Wisły. Sanitariuszka "Ata" (ur. 1925) podczas Powstania Warszawskiego służyła na Czerniakowie w plutonie 535, tzw. Plutonie Słowaków. Pamiątka jest prezentowana na wystawie "1000 pamiątek. Dary z lat 2007-2017".

Pacyfikujące Ochotę oddziały RONA (kolaborującej z Niemcami Rosyjskiej Wyzwoleńczej Armii Ludowej) jednej z największych zbrodni w tej dzielnicy dokonały 7 sierpnia 1944 r. w Kolonii Staszica. Rozstrzelały ponad 50 mieszkańców trzech domów w al. Niepodległości 217, 219 i 221. Wśród zamordowanych cywili było starsze małżeństwo Wiktoria i Juliusz Reinerowie. Masakry uniknęła ich rodzina, która przebywała kilka domów dalej. Pochowała małżonków w tymczasowej mogile. Ciała ekshumowano w maju 1945 r. i przeniesiono na Cmentarz Powązkowski. W chwili egzekucji Juliusz Reiner miał przy sobie legitymację Banku Gospodarstwa Krajowego, którego był emerytowanym wicedyrektorem. Dokument został przedziurawiony pociskiem. Wiktoria Reiner miała woreczek z materiału na przedmioty osobiste. Przesiąkł krwią i stał się brązowy. Legitymację i woreczek podarowała muzeum wnuczka Reinerów mieszkająca w Szwecji.

Skórzana portmonetka z zawartością należała do łączniczki Barbary Wolskiej pseudonim 'Jula'. Była starszą siostrą Jadwigi Wolskiej "Grety", żony Jana Nowaka-Jeziorańskiego. Do portmonetki włożyła miniaturowy scyzoryk, nożyczki do paznokci, figurkę pingwina z barwionego szkła i plastikowy wisiorek w kształcie bociana z żabą w dziobie. W powstaniu 'Jula' należała do Oddziału Osłonowego Wydziału Propagandy Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK. (kompanii "Chwatów"). 17 sierpnia na ul. Lwowskiej została postrzelona przez niemieckiego snajpera. Zmarła tego samego dnia w szpitalu polowym.

Dwie kamery filmowe przekazał muzeum Andrzej Żydaczewski, operator i wieloletni członek Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Identycznych używali powstańczy operatorzy. Kamera przedstawiona na zdjęciu to Cine Kodak Model K 16 mm z 1929 r. Muzeum dostało ją w futerale, z oryginalnym wyposażeniem. Aparat ma dwa obiektywy, dwa filtry, światłomierz i pasek, a także papierową instrukcję. Takim modelem w powstaniu warszawskim kręcił filmy Stanisław Bala pseudonim "Giza". W charakterystycznej czapce z daszkiem i z kamerą w dłoni pojawia się na zdjęciach innych powstańczych fotoreporterów. Był m.in. przy obronie elektrowni na Powiślu i gmachu PAST-y przy ul. Zielnej. Zmarł w 2013 r. w Kaliforni.

Malutka maskotka powstała w obozie jenieckim Oberlangen w północno-zachodnich Niemczech. Z kawałka koca wykonała ją uwięziona tam Jolanta Choynowska pseudonim 'Jola', 'Bronka', 'Bogoć'. W powstaniu była łączniczką w sztabie mjr. Władysława Brzezińskiego 'Ratusza', dowódcy 3. Rejonu Obwodu Śródmieście AK. Po kapitulacji była jeńcem Stalagu X B Standbostel, a następnie Stalagu VI C Oberlangen, w którym osadzono 1728 uczestniczek powstania. 12 kwietnia 1945 r. obóz ten został wyzwolony przez żołnierzy I Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka.