Od uciekania przed kamieniami po kolorowy festiwal. 19 lat Parady Równości w Warszawie

Zapisz się na newsletter LGBT+. Do poczytania!

Pierwsza Parada Równości była w 2001 roku. Z opowieści uczestników - weteranów wiem, że szło w niej kilkanaście osób. Niektórzy z zasłoniętymi twarzami, by nie zostali rozpoznani. W archiwum "Gazety Stołecznej" nie znalazłem o niej wzmianki. Na stronie Parady Równości też niewiele. Czytam, że pomysłodawcą był Szymon Niemiec, wtedy prezes Międzynarodowego Stowarzyszenia Gejów i Lesbijek na rzecz Kultury w Polsce.

Za to w 2002 roku "Gazeta Stołeczna" napisała o drugiej paradzie: "Drag queens, muzyka techno, tęczowe flagi i baloniki". Parada przemaszerowała spod pomnika Kopernika na pl. Zamkowy. Wzięło w niej udział ponad 500 osób. - To absurd, żeby w XXI wieku ludzie o odmiennej orientacji seksualnej musieli się ukrywać - mówił dziennikarzowi jeden z jej uczestników, Paweł.

Ci, którzy szli w pierwszych Paradach Równości, wspominają, że odbywały się one bez protestów i agresji.

Politycznie i niebezpiecznie robi się przy czwartej Paradzie Równości. Zdominowana przez prawicę rada miasta wezwała ówczesnego prezydenta stolicy Lecha Kaczyńskiego do jej zakazania. Radny Jan Jackowski (wtedy LPR, dziś senator PiS) straszył na sesji, że pochód będzie obrazoburczy, bo miał zacząć się "przy pomniku Golgoty Wschodu, przejść obok wielu kościołów na Trakcie Królewskim, zakończyć się przy pomniku AK". Kontrdemonstracje przeciwko Paradzie Równości zapowiedziała Młodzież Wszechpolska.

- Nie lubię prowokacji tego typu: to dzień po święcie Bożego Ciała, pokrywa się z trasą procesji - mówił Lech Kaczyński, zapowiadając zakaz. Głos w tej sprawie zabrał też ówczesny poseł PiS Ludwik Dorn, nazywany też "trzecim bliźniakiem": - Parada gejów tak samo jak heteroseksualnych rozpustników manifestujących swoje preferencje seksualne jest sprzeczna z dobrymi obyczajami.

W odpowiedzi na zakaz prezydenta Kaczyńskiego organizatorzy zwołali na pl. Bankowym Wiec Wolności. Przyszło około tysiąca osób. Bawili się przy sambie i "Kaczuchach". Zebranych rozgrzewały Radykalne Cheerleaderki. Na głowie Szymona Niemca wylądowała miska śmietany z klejem.

Prezydent Lech Kaczyński drugi raz zakazał Parady Równości. - Nie widzę powodów do krzewienia kultury gejów - tłumaczył. I tak uzasadniał zakaz: - Tego dnia będziemy czcić generała Grota-Roweckiego. I akurat wtedy ma być parada gejów, to są żarty.

Joanna Kluzik, dziś posłanka PO, wtedy działaczka PiS i pełnomocniczka prezydenta Warszawy ds. kobiet i rodziny, tak broniła zakazu: - Być może się mylę, ale uważam, że organizatorom parady nie idzie o równość, lecz o wprowadzenie nowych podziałów w społeczeństwie. Trzeba zadać pytanie, czy nie nadszedł moment, w którym trzeba bronić większości przed mniejszością.

Parada Równości się odbyła. Policjantów do jej ochrony wysłał minister spraw wewnętrznych Ryszard Kalisz (to była końcówka rządów SLD). Znowu było słychać "Kaczuchy" i "Nad rzeczką, opodal krzaczka". Na czele nielegalnej demonstracji szła wicepremier Izabela Jaruga-Nowacka. Szedł też reżyser Kazimierz Kutz. - Jestem obywatelem wolnego kraju i gdy próbuje się ukrócać wolność, to mam prawo wyjść na ulicę - tłumaczył reporterowi. Wszechpolacy obrzucili Paradę Równości jajkami, kamieniami i butelkami. Dwie kobiety odwieziono do szpitala. Wiceprezydent Warszawy Andrzej Urbański dostał tortem od anarchistów.

W 2007 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł, że Lech Kaczyński naruszył Europejską Konwencję Praw Człowieka, zakazując przeprowadzenia Parady Równości w 2005 roku.

Na trzy dni przed Paradą Równości głos zabrał metropolita warszawski kardynał Kazimierz Nycz: - Żadne Parady Równości nie mogą sprawić, aby zgodnie z prawem stanowionym związek mężczyzny z mężczyzną czy kobiety z kobietą nazywany był także małżeństwem.

Organizatorzy przemarszu otrzymali listy z pogróżkami. Ich autorzy zapowiadali, że w ruch pójdą siekiery.

Ataków nie było, choć były protesty. Parada Równości przeszła przez miasto tanecznym krokiem.

Pierwszy raz w byłym kraju bloku wschodniego odbywa się europejska parada gejów i lesbijek - Europride. Organizatorzy spodziewali się nawet 90 tys. uczestników. Maszerowało ok. 15 tys. osób. "New York Times" napisał: "Tęczowe flagi, piosenki Village People i Madonny, drag queens machające tłumom - niektóre rzeczy wszędzie są takie same. Ale tysiące policjantów powstrzymujących grupki chłopaków rzucających jajkami w paradę przypominały, że jesteśmy w Polsce, a nie w Holandii".

Aby zademonstrować wsparcie dla polskiej społeczności LGBT, przyjechało wielu obcokrajowców. Z transparentem "Swedish police force" maszerował sierżant Göran Stanton z policji sztokholmskiej. - Jeszcze 10 lat temu ukrywałem w pracy, że jestem gejem. Teraz mamy stowarzyszenie, wystawiamy platformę na paradę. W tym roku szli z nami policjanci hetero. Polscy policjanci ochraniający Europride przyglądali się z niedowierzaniem swoim szwedzkim kolegom i koleżankom.

W kierunku parady poleciały jajka i butelki. Mężczyzna z wąsem i wiadrem wody "święcił" przechodzących kropidłem.

W komitecie honorowym Parady Równości są dyplomaci z USA i Wielkiej Brytanii. "Chcemy wyrazić naszą solidarność z uczestnikami parady, którzy przez pokojowe zgromadzenie działają na rzecz podnoszenia świadomości w zakresie problemów społeczności LGBT (lesbijki, geje, osoby bi- i transseksualne) w Polsce" - napisał w liście ambasador USA. Prezydent Hanna Gronkiewicz-Waltz odmówiła patronatu nad wydarzeniem. To była tradycja tej prezydentury.

W Paradzie Równości przeszło około pięciu tysięcy uczestników.

Maszeruje ok. 20 tys. uczestników. Parada Równości ma patronat pełnomocniczki rządu ds. równego traktowania. Udzieliła go prof. Małgorzata Fuszara. To końcówka rządów PO-PSL.

Jedna z najspokojniejszych Parad Równości. Wzięło w niej udział ok. 45 tys. osób. Niewielka grupka protestujących stała przy Dworcu Centralnym. Ochraniający przemarsz policjanci nie szli, jak przed laty, w pełnym rynsztunku. Pierwszy raz w mieście pojawiły się komercyjne tęczowe reklamy, np. gigantyczna tęcza na elewacji Dworca Centralnego. Maszerował również kandydat na prezydenta Warszawy Rafał Trzaskowski. Ustępująca ze stanowiska Hanna Gronkiewicz-Waltz jak zwykle odmówiła patronatu.